Gezellig met een paar buren in een tuintje spitten om daarna al keuvelend bij een glaasje wijn bij te komen, is wél een recept voor een fijne oude dag; alleen wordt je er niet noodzakelijkerwijs 100 mee.
Nog niet zo heel lang geleden hebben we een blog gepubliceerd over de documentaire van Dan Buettner. De vijfdelige serie waarin de Amerikaanse journalist de hele wereld over reist – van Okinawa in Japan, Ogliastra op Sardinië, Nicoya op Costa Rica, naar Ikaria in Griekenland en Loma Linda in Californië – verscheen op Netflix onder de naam Live to 100: Secrets of the Blue Zones. Oftewel: waarom lijken mensen op sommige plekken substantieel ouder te worden dan op andere? Een prachtige serie met mooie, pittoreske plaatjes en jaloersmakend fitte ouderen die de 100 al hadden aangetikt.
Blue Zones als cash cow
Het begon allemaal mee toen Buettner zich aansloot bij twee wetenschappers die meer dan 20 jaar geleden al gefascineerd waren door streken waar bovengemiddeld veel honderdjarigen voorkwamen: de zogenaamde Blue Zones. In 2008 publiceerde Buettner een bestseller over deze Blue Zones met negen leefregels. De suggestie was uiteraard: volg deze leefstijl en je wordt er (heel) oud mee. Niet zo verrassend dat de interesse in de Blue Zones over de hele wereld was aangewakkerd. Hij deponeerde vervolgens de term Blue Zones. Er volgen nog een aantal boeken en uiteindelijk ook die bewuste documentaire. In 2020 verkocht Buettner zijn goudmijn voor veel geld aan Sharecare. Deze welzijnsorganisatie strijkt nu miljoenen op door welzijnscertificaten uit te reiken aan gemeenschappen die ook graag ‘blue’ willen worden. Oud worden loont. Voor sommige mensen dan. Maar dat terzijde.
Slecht onderzoek en slechte data
Terwijl er wereldwijd gemeenschappen warm lopen om ook het label ‘blue’ in ontvangst te mogen nemen – google maar eens op ‘Blue Zones in Nederland’ en je krijgt zo’n slordige vijf miljoen hits – is er ook kritiek op de leefregels van de Blue Zones en hun totstandkoming. Het Volkskrant Magazine besteedde er op 24 februari een uitgebreid artikel aan. Hierin legt onder andere Dorly Deeg – onderzoeker aan het UMC en al meer dan 25 jaar bezig met onderzoek naar veroudering – uit waarom het onderzoek waarmee het allemaal begonnen is, niet deugt. Ze stelt dat je alleen conclusies kunt trekken als je vergelijkingen maakt tussen een regio en een andere soortgelijke regio. Oftewel: je kunt geen appels met peren vergelijken. Als ze in Griekenland veel drinken en op Sardinië niet, kun je daar dus geen conclusies aan verbinden.
Oxford-onderzoeker en demograaf Saul Newman gaat nog een stap verder: hij beweert dat de data simpelweg niet klopt. En dat komt door slordigheid, ongeletterdheid en pensioenfraude. Zo bleek in 2012 maar liefst 72% van de honderdjarigen in Griekenland helemaal niet te bestaan – hun overlijden was niet geregistreerd zodat de nabestaanden pensioen konden blijven ontvangen. En soms zijn geboortecertificaten simpelweg onvindbaar: weggevaagd door natuurrampen, invasies etc. Een ander argument dat doet twijfelen aan de relevantie van die Blue Zones is het feit dat juist op plekken waar de gemiddelde levensverwachting lager is dan gemiddeld, extreem veel honderdjarigen te vinden zouden zijn. Op z’n zachtst gezegd vreemd.
De fascinatie voor oud worden
We roepen dit wel vaker: we willen allemaal oud worden maar het niet zijn. Een documentaire waarin ons wordt voorgespiegeld hoe je met een aantal eenvoudige leefregels, die ook nog eens aantrekkelijk zijn – drink twee glazen wijn per dag – oud kunt worden, spreekt natuurlijk tot de verbeelding. De geportretteerde locaties zijn stuk voor stuk pittoresk, de geïnterviewden leven een eenvoudig maar gelukkig leven, waarvan wij in onze geïndustrialiseerde wereld waar de lat en het tempo altijd hoog liggen, alleen maar kunnen dromen.
Saul Newman oppert verderop in het artikel dat dit wensdenken een van de grote problemen is: rijke mensen projecteren hun romantische ideeën op die gebieden waardoor arme mensen met een eenvoudige levensstijl heel weerbaar lijken. In werkelijkheid hebben ze amper voldoende om de dag door te komen en leven ze juist heel ongezond. Uiteindelijk is het geheim van 100 jarigen misschien wel veel minder sprookjesachtig dan we graag zouden willen: namelijk een combinatie van de juiste ouders, woonplaats, sociaal-economische klasse plus een inkomen dat een goede opleiding mogelijk maakt. Gezamenlijk een uitstekende voedingsbodem om lekker oud te worden.