Uit ons Thuis Oud Worden onderzoek weten we wat er voor nodig is om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. Het zorgen voor elkaar, zoals met mantelzorg, maakt daar een belangrijk onderdeel van uit. We vroegen Sandra Koopman en Corinne van der Veen van Zorggenoot om hun visie op de toekomst van mantelzorg met ons te delen.
Hoe kijken jullie er tegenaan dat steeds meer zorgtaken bij mantelzorgers komen te liggen?
‘We snappen het. De zorg kan het niet alleen. Het mag alleen niet vanzelfsprekend zijn. Misschien is de vraag niet zozeer óf het oké is dat mantelzorgers taken overnemen, maar hóe we dat organiseren? Er bestaat geen ideaal scenario. Mantelzorgers zijn er in soorten en maten; er zijn partners, kinderen – niet iedereen kan op dezelfde manier bijdragen. Soms is de afstand te groot, staan werk of andere activiteiten in de weg; elke situatie is anders. Je kunt mantelzorgers niet allemaal over één kam scheren. Het is echt maatwerk.’
Hoe organiseer je maatwerk?
‘Eigenlijk wil je op het moment dat het zorgplan wordt opgesteld, samen aan tafel: wat doe jij en wat doe ik? Dat gesprek kan beter. Soms is er te veel zorg, soms te weinig, en soms is de zorg te vroeg. Terwijl de mantelzorger ook een expert is die hier inhoudelijk over mee kan praten. Juist daarom zou het fijn zijn om hier vanaf het begin samen naar te kijken. Hoe kun je dit het beste organiseren? Wie kan meehelpen? Het is geen machtsstrijd – zorgmedewerkers doen dit werk met hun hart; het zijn immers hun cliënten, maar soms is het denk ik best lastig om los te laten – daar kunnen we ze bij helpen.’
De feiten:
- In Nederland geven ruim 5 miljoen mensen mantelzorg.
- Nu is gemiddeld 33% mantelzorger, in 2040 zal iedereen voor een naaste zorgen.
- Veel mantelzorgers zijn ook medewerkers; 18% van hun ziekteverzuim is gerelateerd aan mantelzorg.
- Mantelzorgers hebben meer kans op een burn-out en zijn twee keer zo vaak ziek.
Waarom loopt dat gesprek vast?
‘Er zijn al veel modellen ontwikkeld om dit gesprek te voeren. Het probleem is dat het verdienmodel van veel zorgorganisaties in de weg staat van echte vernieuwing. Zorg is bijvoorbeeld vaak tijdgebonden. In de afspraken tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders staat het vergoeden van uren centraal. Er wordt veel minder gekeken naar wat nodig is om de cliënt te voorzien van de juiste ondersteuning. Ongeacht of dat gaat om fysieke zorg of de inzet van technologie.’
Welke rol speelt technologie in dit verhaal?
‘Een belangrijke.Technologie maakt zorg bijvoorbeeld minder tijdgebonden. Zodat zorghandelingen ook op andere tijdstippen kunnen worden uitgevoerd. Stel, een cliënt kan zijn medicijnen dankzij beeldbellen of een medicatiedispenser ‘s ochtends zelf innemen, dan hoeft de Thuiszorg niet per se in de ochtend te komen. Als hij dan pas in de middag geholpen wordt met douchen, snappen familieleden dat niet altijd. Dat moet je dus uitleggen, daar moet je samen over praten. Zoeken naar de beste oplossing.’
Moeten we anders kijken naar mantelzorg?
‘Jazeker! Mantelzorg wordt nu heel zwaar neergezet. Terwijl het eigenlijk de normaalste zaak van de wereld zou moeten zijn. Iedereen wil toch het liefst zo lang mogelijk geholpen worden door iemand die je kent en vertrouwt? Het zou ook de normaalste zaak van de wereld moeten zijn dat je af en toe hulp krijgt bij het mantelzorgen. Want die zorgtaak kan te zwaar zijn voor één persoon. Dat houd je niet vol. Om mantelzorgers te helpen met het uitzoeken en regelen van alles wat op ze afkomt, is mantelzorgondersteuning nodig. En we moeten ook breder kijken dan partners en kinderen. Wie is er nog meer in de naaste omgeving die zou kunnen helpen? Let wel: mantelzorgers zijn ‘vraagverlegen’. Ze willen de buurvrouw liever niet om hulp vragen. Terwijl die waarschijnlijk graag meer zou willen doen dan af en toe een pan soep brengen. Daar zit ook een opdracht voor welzijnsorganisaties en gemeenten: versterk de sociale cohesie. Betrek het sociale netwerk. Daar ligt namelijk ook een grote zorg: we weten dat er in de toekomst meer mensen zullen zijn zonder eigen kinderen – zij kunnen niet terugvallen op familie. Dan is het extra belangrijk dat buiten het gezin ook sprake is van een sociaal netwerk.
Wat zou nog meer verschil maken?
‘Liefst zouden we willen dat de huisarts ons kon ‘voorschrijven’. Dat zou logisch zijn, toch? De mantelzorger heeft niet alleen behoefte aan meer tijd, maar vooral aan informatie en duidelijkheid. Aan structuur. Het gebrek eraan maakt het pas echt zwaar. Je staat nooit uit. En je hebt niemand die er voor je is. Deze rol vervullen we bij Zorggenoot. We helpen mantelzorgers zodat ze niet overbelast raken. Overigens ligt hier ook een opdracht voor de werkende mantelzorgers zelf: maak het bespreekbaar. Geef je werkgever de kans om je te ondersteunen!’
Zorggenoot heeft tot doel dat niemand overbelast raakt door mantelzorg. Zorggenoot biedt een platform waar mantelzorgers terecht kunnen voor informatie en een luisterend oor. Zorggenoot werkt nauw samen met werkgevers, gemeenten en zorgorganisaties.
