In onze podcast De Grijze Revolutie op Spotify kijken we samen met bestuurders, directeurs en ondernemers uit zorg en wonen naar de toekomst. Welke uitdagingen zien ze en waar staan ze voor? Conny Helder, bestuurder, toezichthouder én voormalig minister, deelde een paar boeiende inzichten met ons.
Je bent een ontzettende aanpakker en toch beschrijf je jezelf als rustig?
‘Rustig als persoon. Hoe meer paniek om me heen, hoe rustiger ik word. Zo ben ik al mijn hele leven. Het helpt dat ik altijd wel een plan in m’n hoofd heb. Dat plan schrijf ik uit voordat ik aan de slag ga. Daarmee creëer ik overzicht. Eigenlijk weet ik altijd van tevoren al wat ik ga doen. Iets wat me als minister goed van pas kwam. Laten we zeggen dat ik hiervoor een Cessna vloog en toen ineens een Boeing. Dan draai je letterlijk aan grote knoppen. Dat moet zonder al te abrupte bewegingen; je moet wel overzicht houden. Ook toen had ik al een plan. Logisch als je uit de ouderenzorg overstapt naar het ministerschap. Ik vond dat we het te veel over zorg hadden en te weinig over de mensen zelf. Over het leven. We discussieerden alleen over problemen, en ik wilde graag praten over mogelijkheden. Toen ik dit soort dingen als bestuurder zei, werd ik gezien als innovatief. Als minister werden diezelfde woorden me niet in dank afgenomen. Mijn credo dat mensen het beste in hun eigen omgeving ouder konden worden en met zo veel mogelijk zelfstandigheid, werd geïnterpreteerd alsof ik mensen iets wilde afpakken. Niet voor ze wilde zorgen. Maar ja, hoe breng je die boodschap dan wel? Nuance zorgt niet voor koppen in de krant. En het debat gaat natuurlijk ook lang niet altijd over feiten.’
Hoe blijf je betrokken als je zo hoog boven ieders hoofd vliegt?
‘Door oprecht geïnteresseerd te zijn in de praktijk. We kwamen toen net uit de coronacrisis. Het was een onrustige tijd met veel onvrede. Ik wilde laten zien dat we het snapten. Om die reden heb ik heel veel werkbezoeken gedaan. En als ik ergens heen ging, was ik er ook echt. Stelde vragen, wilde alles weten. Daar in de praktijk gebeurde het.’
Wanneer houdt de verantwoordelijkheid van ouderenzorg op en begint die van de samenleving?
‘Ik denk dat we een gedeelde verantwoordelijkheid hebben. De sleutel tot een goed leven ligt voor een groot deel bij de mensen zelf. Je kunt als individu veel doen om de risico’s op latere leeftijd te voorkomen. Bijvoorbeeld door goed voor jezelf te zorgen zodat je zo lang mogelijk vitaal blijft. Dat kan lang niet altijd natuurlijk, maar wel vaak. En als het door allerlei omstandigheden niet lukt om vitaal te blijven, dan moeten we ervoor zorgen dat de zorg goed georganiseerd is en op dat moment voor je klaar staat.’
Wat verwacht je van mensen?
‘Er bestaat natuurlijk geen garantie voor gezondheid, maar als je kunt: beweeg, ontspan en zorg voor jezelf. Niet alleen omdat het fijn is dat hierdoor de druk op de zorg vermindert, maar ook omdat je dan zo veel meer van het leven kunt genieten. Ouder worden is prettiger als je over je eigen leven kunt beschikken. Een vrouw van in de 90 die nog zelfstandig in haar eigen appartement woonde, zei een keer tegen me: “Het fijnste van mijn woning vind ik dat ik de zorg buiten mijn leven kan houden”. We hebben de natuurlijke neiging om zorgen voor te interpreteren als: ik bescherm je en ik neem het van je over. Wat ouderen van nu kenmerkt, is een hoge mate van zelfstandigheid. Alleen: áls ze te maken krijgen met functieverlies, dan willen ze wel zeker weten dat er zorg is waar ze gebruik van kunnen maken. Het is vooral die angst voor functieverlies waar we oog voor moeten hebben. Dus niet doemdenkerig praten over later. We moeten ruimte maken voor die angsten. Hoe ga je om met functieverlies? Wat kan nog wel? Wat is nodig?’
Hoe snel moeten de veranderingen plaatsvinden?
‘Er is haast geboden. Dat riep ik al als minister. We weten al zo veel. Laten we die kennis toepassen en niet telkens het wiel opnieuw uitvinden. Dat hebben we ook in ons akkoord zo vastgelegd. Laten we er samen voor zorgen dat dat vliegwiel sneller draait. Maar het is natuurlijk behoorlijk lastig om de urgentie te laten zien van een langzaam ontwikkelende crisis. Ik denk dat we het nog veel te weinig hebben over deze demografische crisis waar we op afstevenen. Campagnes zijn echt nodig, maar hoe doe je dat zonder ouderen bang te maken? De teneur moet niet zijn: jongens, als we nu niets doen, hebben we over twee jaar geen zorg meer…. maar eerder: als we niet oppassen hebben we over twee jaar een crisis en daar kunnen we nu nog iets aan doen… .’
Waar ben je trots op?
‘Ik vind het heel fijn om te zien dat we er in geslaagd zijn om alle neuzen een kant op te krijgen. Ook al betekende dat voor sommige partijen dat ze echt uit hun comfortzone moesten stappen. En nu moeten we vooral doorgaan!’
